Η διαδρομή προς την Πυρσόγιαννη ξεκινά από την πλατεία της Κόκα-Καρυάς στον κεντρικό δρόμο, απ όπου ξεκινούσαν οι μαστόροι της πέτρας για τα μακρινά ταξίδια τους. Από εκεί ακολουθούμε το καλντερίμι για την πάνω πλατεία που καταλήγει στο κτίριο του Ξενώνα με μια ενδιάμεση στάση στο παλιό κτίριο του Σχολείου το οποίο προορίζεται να στεγάσει το Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων. Εναλλακτικά πριν φθάσουμε στην πάνω πλατεία μπορούμε να ακολουθήσουμε το μονοπάτι προς τα αριστερά που οδηγεί στον ναό του Αγίου Νικολάου , ένα πραγματικό μνημείο της θρησκευτικής παράδοσης και της τοπικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς κτισμένο το 1742. Από την πλατεία ο επισκέπτης μπορεί να ακολουθήσει  τον δρόμο που οδηγεί προς τον ναό του Αγίου Γεωργίου, κτισμένου κατά τα πρότυπα της Μητρόπολης των Αθηνών, από ντόπιους μάστορες που θέλησαν να μεταφέρουν στο χωριό τους την αίγλη του μητροπολιτικού ναού της πρωτεύουσας. Κατά την αναχώρηση από την Πυρσόγιαννη ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μια στάση στην Παναγία των Ξενιτεμένων σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από το χωριό. Είναι ο πανηγυρότοπος του χωριού που κάθε δεκαπενταύγουστο έρχονται όλοι οι Πυρσογιαννίτες,ντόπιοι και ξενητεμένοι, για να γιορτάσουν την Παναγία.

 

 (POI = Κόκα Καρυά ,Ξενώνας,Άγιος Νικόλαος, Άγιος Γεώργιος,Σχολείο  )

Κόκα –Καρυά Η πλατεία της Κόκα –Καρυάς βρίσκεται κοντά στον επαρχιακό δρόμο που διασχίζει το χωριό οδηγώντας προς την Βούρμπιανη. Αποτελούσε το σημείο αναχώρησης των μαστόρων για τις αποδημίες τους. Το ξεκίνημα γινόταν πάντα την Τετάρτη μετά την Καθαρή Δευτέρα.

Ξεκίνημα

Στην αυλή του σπιτιού ήταν από νωρίς έτοιμο τα ζώα φορτωμένα με τις αποσκευές του ταξιδιώτη…. Στο ξεκίνημα έδιναν το καπίστρι του ζώου να το τραβήξει έξω ένα παιδί που είχε και μάνα και πατέρα… Τα παιδιά που πρωτοταξίδευαν με το μπουλούκι τα κερνούσαν οι συγγενείς δίνοντας τους διάφορα νομίσματα. Όλοι μαζί έβγαιναν στον Άγιο Μηνά όπου γινόταν ο γενικός αποχαιρετισμός. Οι πιο κοντινοί συγγενείς συνόδευαν τους ταξιδιώτες μέχρι το Βαθύλακκο. Κι όταν το καραβάνι με τους μαστόρους σκαπετούσε(περνούσε τη σκάλα τη Στρατσιανίτικη και δεν φαινόταν πια, οι γυναίκες σκούπιζαν τα δάκρυα τους , έκοβαν κλαδιά από κρανιές και τα τοποθετούσαν στο ανώφλι της πόρτας με την ευχή να γυρίσουν οι ταξιδεμένοι τους με το καλό και να έχουν καλό καζάντιο..

Ξενώνας

Ο Ξενώνας με την εμβληματική ονομασία Αρμολόι βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού. Κτίστηκε το 1929 με την εθελοντική συμμετοχή και την οικονομική συνδρομή των κατοίκων της Πυρσόγιαννης. Το 1996 θα ανακαινιστεί και θα βελτιωθούν σημαντικά οι υποδομές του. Αποτελεί σημείο αναφοράς και τόπο συνάντησης των αποδήμων ενώ διαθέτει και εστιατόριο στο οποίο ο επισκέπτης μπορεί να δοκιμάσει γεύσεις βασισμένες σε πατροπαράδοτες συνταγές και αγνές πρώτες ύλες, συνοδεύοντας τις με ντόπιο τσίπουρο.

Άγιος Νικόλαος

Ο ναός του Αγίου Νικολάου με το χαρακτηριστικό χαγιάτι και την παραδοσιακή δίριχτη στέγη αποτελεί σήμα κατατεθέν της Πυρσόγιαννης. Σημείο αναφοράς για όλους τους Πυρσογιαννίτες , διασώθηκε χάρη στις ακούραστες προσπάθειες του Κώστα Φρόντζου, προέδρου της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών και του καθηγητή Αναστασίου Ορλάνδου. Στο ανατολικό άκρο του ναού υψώνεται μικρό πυργωτό τετράγωνης κάτοψης καμπαναριό με τρία επίπεδα, που χτίστηκε το 1960 στη θέση παλαιότερου καμπαναριού.

Άγιος Γεώργιος

Ο παλαιότερος ναός του Αγίου Γεωργίου χρονολογείται στα 1712. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Θωμά Παπακώστα : O παλιός Αγιώρης χτίστηκε στα 1712 στην ίδια θέση που είναι και ο σημερινός… Ήταν όμορφη εκκλησιά με περιστύλιο σαν του Αη Νικόλα μόνο που οι κολώνες ήταν ξύλινες. Κατέβαινες εφτά σκαλοπάτια χαμηλά στη γη για να μπεις στην κύρια είσοδο. Είχε ψηλό τέμπλο με ξυλόγλυπτη πυκνή διακόσμηση…» Η παλιά εκκλησία κατεδαφίστηκε ωστόσο το 1897 και η νέα κτίστηκε στα 1903-5 ή και λίγο νωρίτερα μετά την κατεδάφιση της παλιάς .

Σχολείο

Στα μέσα του 19ου αιώνα θα ωριμάσουν οι συνθήκες για την δημιουργία του πρώτου σχολείου στην Πυρσόγιαννη. Το 1841 λοιπόν θα κτιστεί το πρώτο εκπαιδευτήριο στοιχειώδους εκπαιδεύσεως , γνωστό αργότερα και με την ονομασία «Παλαιό Σχολείο» . Το παλαιό Σχολείο θα καταστραφεί το 1914 από πυρκαγιά και στην θέση του θα οικοδομηθεί το σημερινό κτίσμα το οποίο προορίζεται να στεγάσει την συλλογή του Μουσείου Ηπειρωτών Μαστόρων.